روزنامه نگار

با وجود تلاش هاي دولت براي توانمندسازي حاشيه نشينان، به علت نبود ساز و کاري براي ساماندهي مهاجرت شاهد رشد سکونتگاه هاي غيررسمي در حاشيه شهرهاي بزرگ هستيم و کلان شهر مشهد هم که يک ميليون نفر از جمعيت ۷ميليوني حاشيه نشينان کشور را در خود جاي داده، هم چنان با اين معضل بزرگ مواجه است.

با اين حال مدير کل راه و شهرسازي خراسان رضوي از ساخت روزانه ۴۰خانه در حاشيه شهر مشهد خبر مي دهد. به گزارش خبرگزاري مهر «قاسمي»مي گويد: افزايش اجاره بها، نبود امکانات در روستاها و مهاجرت به حاشيه شهر و نبود رسيدگي به مناطق بالا و پايين شهر از جمله مواردي است که سبب حاشيه نشيني و افزايش ساخت و سازهاي غيرمجاز مي شود.

اماگشت و گذار خبرنگار خراسان رضوي در حاشيه شهر مشهد به ويژه مناطق 6،5،3،2و۷ شهرداري مشهد، حکايت از تداوم ساخت و سازهاي شبانه و غيرمجاز مسکن دارد.

بخشي از اين ساخت و سازها و تهيه اقامتگاه ها در حاشيه شهر به دليل مهاجرت افراد جوياي کار از روستاها و شهرهاي ديگر کشور به مشهد است و اين قبيل ساخت و سازها که به طور عمده استانداردهاي لازم را ندارد، سبب گسترش بافت فرسوده و بروز ناهنجاري هايي در حاشيه شهر مي شود.

يک کارشناس حوزه شهري به شرايط مناطق حاشيه اي اشاره مي کند و مي افزايد: حاشيه شهر روز به روز وضعيت بحراني تري به خود مي گيرد و در اين زمينه تمام دستگاه هاي فرهنگي و اجتماعي بايد پاي کار باشند و با اين معضل مقابله کنند.

«ياسر نعيمي» يکي از شرط هاي توسعه و پيشرفت مشهد را از بين بردن حاشيه نشيني مي داند و مي گويد: تا هنگامي که براي حاشيه شهر برنامه ريزي نشود نمي توان به از بين بردن حاشيه يا حداقل کاهش آسيب هاي اين مناطق اميدوار بود.وي معتقد است: رسيدگي به مناطق حاشيه شهر نيازمند نقشه راه و برنامه اي جامع است و با وجود برنامه ريزي نيز حل مسئله حاشيه نشيني، روندي زمان بر و طولاني دارد؛ اين در حالي است که سال ها پيش با کمترين اقدام مي شد وارد عمل شد و اين معضل را برطرف کرد اما امروز با گسترش حاشيه نشيني، اين امر نيازمند صرف هزينه هنگفت و زماني طولاني است.نعيمي بيان مي کند: مردم حاشيه نشين در مکان حاشيه اي زندگي مي کنند اما نبايد براي تصميم گيري در عرصه و حوزه هاي مختلف نيز در حاشيه قرار بگيرند و به شرايط آن ها بي توجه بود.

عضو رئيس شوراي اسلامي شهر مشهد نيز معتقد است: علت حاشيه نشيني در اطراف مشهد که جمعيت آن يک ميليون نفر است، به افزايش جمعيت و مهاجرت بي رويه روستاييان باز مي گردد. به گزارش خبرگزاري «مهر»، «غلامرضا بصيري پور» مي افزايد: در زمينه مقابله با حاشيه نشيني، دولت بايد وارد ميدان شود چرا که مقابله با اين امر با ديدگاه شهري و استاني محقق نمي شود و بايد با نگاه فرااستاني و ملي به اين مقوله پرداخت.

وي وجود يک ميليون حاشيه نشين در اين شهر را يک ناهنجاري اجتماعي و فرهنگي مي داند و مي گويد: شايسته پايتخت معنوي نيست که يک ميليون حاشيه نشين را در خود جاي دهد و در اين زمينه مسئولان بايد اقدامات گسترده و پايه اي انجام دهند.وي تاکيد کرد: دولت بايد با اقدامات اساسي مشکل حاشيه نشينان را با ساخت مسکن هاي مقاوم و ارائه تسهيلات ويژه برطرف کند.

وي عنوان مي کند: ساخت واحدهاي مسکوني با ارائه تسهيلات ويژه براي محرومان و حاشيه نشينان يک اقدام بزرگ و مثبت در راستاي مقابله با اين ناهنجاري اجتماعي است.وي با اشاره به اقدامات شوراي شهر براي توجه يکسان به مناطق نابرخوردار و برخوردار مي گويد: شوراي شهر چندين سال است که به تمام مناطق مختلف به يک ميزان رسيدگي مي کند و با ايجاد فضاي سبز و تامين امکانات در قسمت هاي بالا و پايين شهر تلاش مي کند تا تناسب را در نقاط مختلف شهر رعايت کند.نماينده مردم مشهد و کلات در مجلس شوراي اسلامي نيز مي گويد: مقابله با حاشيه نشيني با تصميمات استاني حل شدني نيست و در اين زمينه مسئولان کشوري بايد اقدام و کمک کنند.

هاشم بني هاشمي عنوان کرد: در حال حاضر نقاط حاشيه نشين مشهد به يک شهرک بدون امکانات تبديل شده است و در اين زمينه حاشيه نشينان نيازمند ساماندهي و رسيدگي سريع هستند.

وي تاکيد مي کند: مناطق حاشيه اي بايد به عنوان يک شهرک تحت پوشش قرار بگيرد تا در چارچوب قانون و اعتبارات و رديف خاص مشکلاتشان حل و خدمات اجتماعي و فرهنگي برايشان در نظر گرفته شود.

وي به آسيب هاي مناطق حاشيه اي اشاره مي کند و مي افزايد: آسيب هاي مناطق حاشيه نشين به دليل نبود نظارت امنيتي کافي، وجود تعداد زيادي افراد نيازمند و بيکار و با سطح پايين سواد به مراتب بيش از ديگر مناطق است و براي مقابله با اين بحران ها مسئولان بايد پاي کار باشند.

وي تاکيد مي کند: هم اکنون حاشيه نشينان ۳۴درصد جمعيت مشهد را تشکيل مي دهند که اين ميزان نشان دهنده نبود امکانات متوازن در روستاهاست.

شرق مشهد از جمله مناطقي است که به دليل موقعيت خاص و نزديک بودن به حرم مطهر رضوي سالانه و شايد روزانه پذيراي مهاجران بسياري است و به همين دليل از آن به عنوان منطقه ساخت و سازهاي غيرمجاز ياد مي شود.ساخت و سازهاي غيرمجاز، مهاجرت بي رويه و مشکلات اجتماعي از جمله معضلات مناطق شهري شرق مشهد در حوزه خدمات شهرداري منطقه۵ است.«سيد حسن حسيني» شهردار منطقه ۵ مدعي است ساخت و سازهاي غيرمجاز و غيراستاندارد، مشکلاتي را براي منطقه ايجاد کرده که تبعات آن نگران کننده است. به گفته وي ساخت و سازهاي غيرمجاز و گسترش حاشيه نشيني در سال هاي اخير به مهم ترين دغدغه مسئولان محلي کلان شهر مشهد تبديل شده و بحث هاي فراواني براي يافتن راه حل موقت يا بلندمدت و رفع اين مشکل انجام شده است.اين مدير شهرداري مي گويد: نبود ضوابط شهرسازي، رعايت نشدن کاربري ها و معابر استاندارد در محلات، اشغال خيابان ها و کوچه ها با خودروها و مشکلات امنيتي، پيامدهاي ساخت و ساز غيرمجاز و توسعه بدون برنامه درحاشيه شهر است.

مهندس «محبي» شهردار منطقه ۷ مشهد نيز ساخت و سازهاي بدون مجوز، تخلفات ساختماني و افزايش خريد و فروش املاک قولنامه اي را از مشکلات جدي اين منطقه مي داند و مي گويد: برخي افراد سودجو به ساخت و سازهاي شبانه و غيرمجاز در حاشيه شهر و در مجاورت محلات قديمي اقدام مي کنند و با وجود تذکر شهرداري و تأکيد بر انجام فعاليت قانوني، متأسفانه تخلفات در اين حوزه زياد است. با اين حال رئيس شوراي اسلامي مشهد نيز از افزايش ساخت و سازهاي غيرمجاز در غرب مشهد خبر مي دهد. «عباس شيرمحمدي» به خبرنگاران مي گويد: اراضي و زمين هاي باير در اين شهر بسيار زياد است که اين امر سبب رشد ساخت و سازهاي غيرمجاز در غرب مشهد شده است.به گفته وي بي توجهي و نبود نظارت بر زمين ها و اراضي باير سبب دست اندازي و طمع سودجويان و ساخت و سازهاي غيرمجاز شده است که در اين زمينه بايد اقدامات قانوني براي برخورد با متخلفان و دلالان انجام شود.

مهندس «قاسمي» مديرکل راه و شهرسازي خراسان رضوي نيز نگران ساخت و سازهاي حاشيه شهر مشهد است و مي گويد: ۱۰۶ هزار واحد مسکوني در حاشيه شهر مشهد وجود دارد که اين ميزان واحد مسکوني استانداردهاي لازم را ندارد و با کوچک ترين زمين لرزه اي فرو مي ريزد.

اما يکي از بزرگ ترين کاستي هاي طرح هاي شهرسازي در ايران بلاتکليف بودن لبه هاي پيراموني شهرهاست و در بيشتر شهرهاي کشور در دهه هاي اخير مسئله گسترش ناموزون لبه ها و بروز نقاط نوپديد وجود داشته است.اسکان غير رسمي، يکي از موضوعات اصلي بحران لبه هاي شهري محسوب مي شود که در برابر آن راه حل خاصي وجود نداشته است.

به گفته کارشناسان شهرسازي؛ نزديک به 50 سال بحران مهاجرت روستاييان به شهرها براي جذب در صنايع و خدمات شهري، حوزه هاي گسترده اي از اسکان در لبه هاي شهري و به عبارتي اسکان غير رسمي ايجاد کرده که کمتر مورد توجه سياست هاي کنترل و توسعه بوده است. اين بافت هاي خودرو که با سرعت ساخته شده، فاقد ايمني، استحکام، امنيت اجتماعي، خدمات و زير ساخت هاي شهري است. لذا براي رفع اين معضل طي سال هاي اخير طرح هاي توانمند سازي بافت فرسوده در سطح کشور به اجرا گذاشته شده است.

رئيس اداره بافت فرسوده اداره کل راه و شهرسازي خراسان رضوي در معرفي اين طرح ها به خراسان رضوي گفت: طرح هاي توانمند سازي، الگوهاي جديدي است که در کشورهاي مواجه با بحران هاي فقر شهري براي نظم دادن و هدايت کالبد ناموزون با استفاده از ديدگاه هاي نوين شهرسازي سازمان دهي شده است.

«منيژه موسي نژاد» طرح هاي توانمند سازي را داراي وجوه اجتماعي، کالبدي واقتصادي بيان کرد و افزود: در ايران برنامه ريزي توانمندسازي از سال1380 ،ابتدا از شهرهاي زاهدان، بندرعباس و کرمانشاه شروع و سپس الگوهاي اين مطالعات با تغييراتي در مورد ديگر شهرها به کار گرفته شد.

وي انعطاف زياد چارچوب مطالعاتي طرح هاي توانمندسازي و توانايي پاسخگويي به شرايط بحراني را از قابليت هاي اين طرح ها بيان کرد و ادامه داد: تهيه سند ملي توانمندسازي مصوب هيئت وزيران در بهمن ماه 1382، تشکيل ستاد ملي توانمندسازي مصوبه هيئت دولت 1382 و تشکيل ستادهاي استاني از ديگر ويژگي هاي اجراي طرح هاي توانمندسازي است.

رئيس اداره بافت فرسوده اداره کل راه و شهرسازي خراسان رضوي، با اشاره به سکونت حدود يک ميليون نفر در مناطق حاشيه اي شهر مشهد، اين مناطق را کانون بحران ها، کمبودها، نارضايتي ها، ناهنجاري هاي اجتماعي، رواني و فرهنگي و امنيتي دانست و گفت: در آينده اي نه چندان دور و در صورت بي توجهي به بهسازي اين مناطق، شاهد ناامن تر شدن اين مناطق از شهر خواهيم بود.

«موسي نژاد» افزود: توانمند سازي بافت فرسوده را مي توان به عنوان بخشي از راه حل در نظر گرفت و براي بهبود وضعيت اجتماعي اين مناطق به اجرا گذاشت. بدين گونه با برآورده کردن نيازهاي اجتماعي و ارتقاي محيطي و ساماندهي اين مناطق، سرمايه هاي نهفته آن ها مورد بهره برداري قرار مي گيرد.

وي با اشاره به اين که نتيجه انجام چنين کاري، ايجاد هسته هاي سکونتي با فضايي ايمن در اطراف شهر مشهد است، اذعان کرد: اين مسئله ضرورت بهبود شرايط اسکان اقشار کم درآمد و ساماندهي مناطق حاشيه شهر مشهد را با توجه به ويژگي هايشان نشان مي دهد.

رئيس اداره بافت فرسوده اداره کل راه و شهرسازي خراسان رضوي ادامه داد: براي پيشگيري از اسکان غيررسمي در آينده و زمينه سازي احداث مسکن مناسب براي حاشيه نشينان، مطالعات ايجاد خدمات پايه و زيربنايي در حد استطاعت و دسترسي گروه هاي کم درآمد در فضاي رسمي شهري انجام شده که در پي آن به دبيرخانه ستاد و مشاور توانمندسازي سکونتگاه هاي غيررسمي در شهر مشهد پيشنهادهايي ارائه شده است.

«موسي نژاد» در ادامه سخنان خود تکميل مطالعات و تصويب طرح کمربند سبز مشهد مقدس، طرح ايجاد بانک زمين براي شناسايي و تملک اراضي به منظور اجراي کمربند سبز و طرح هاي توسعه شهري در راستاي جلوگيري از ايجاد وگسترش حاشيه نشيني، تشکيل شرکت مستقل مديريتي براي پيگيري امور مربوط به ساماندهي و توانمندسازي سکونتگاه هاي غيررسمي مشهد و اجراي طرح توسعه کشت متراکم و توليدات گلخانه اي را از جمله اين پيشنهادها عنوان کرد و افزود: شناسايي مناطق آلوده زيست محيطي و خطرناک حاشيه شهر در محدوده سکونتگاه هاي غيررسمي و انجام اقدامات لازم براي رفع آلودگي وخطر از آن ها ، توسعه و تاسيس تشکل هاي غيردولتي به منظور هدايت سياست هاي ساماندهي و جلب مشارکت مردم و اجراي طرح رويکرد شهر امن و نظم اجتماعي از ديگر پيشنهادهاي داده شده به دبيرخانه ستاد است.

وي ادامه داد: تجهيز واحدهاي نظارت شهرداري مشهد به منظور جلوگيري از تخريب اراضي کشاورزي و باغ هاي داخل محدوده و حريم شهر و جلوگيري از ساخت وسازهاي غيرمجاز، اختصاص مجتمع قضايي ويژه رسيدگي به تخلفات ساختماني در حاشيه شهر، تاکيد بر تسريع در انجام وظايف محوله بنياد مسکن در زمينه تهيه طرح هادي براي روستاهاي واقع در حريم مشهد، صادر نشدن مجوز ساخت وساز توسط بخشداري ها و دهياري ها در خارج از بافت روستاهاي واقع در حريم مشهد، تجهيز وتقويت نيروي انتظامي به منظور اجراي ضوابط واعمال قانون و اجراي آراي کميسيون ماده 100 شهرداري از ديگر راه حل هاي ارائه شده براي کاهش معضل حاشيه نشيني در شهر مشهد است.

موسي نژاد از الزام به اجراي کامل ودقيق مصوبات شوراي حفظ حقوق بيت المال به منظور حفاظت و حراست و صيانت از اراضي واقع در محدوده حريم شهر مشهد توسط مالکان حقيقي و حقوقي، اطلاع رساني و فرهنگ سازي براي ارتقاي آگاهي شهروندان از قوانين و مقررات شهرسازي از طريق نصب تابلوهاي هشدار دهنده، بيلبورد اطلاع رساني، بروشور، تيزرهاي تلويزيوني، تعطيل کردن و پلمب بنگاه هاي املاک غيرمجاز در محدوده سکونتگاه هاي غيررسمي، الزام بر اجراي قانون منع فروش و واگذاري اراضي غيرمسکوني براي امر مسکن به شرکت هاي تعاوني و ديگر اشخاص حقيقي و حقوقي توسط کليه نهادها، الزام بر اجراي اصلاحيه قانون حفظ کاربري اراضي و باغ ها مصوب 1385 مجلس شوراي اسلامي توسط سازمان جهاد کشاورزي و احداث مسکن ارزان قيمت براي اقشار کم درآمد شهري به عنوان ديگر پيشنهادهاي داده شده به دبيرخانه ستاد نام برد.

وي گفت: اميد است با کمک و همکاري مسئولان مربوط و اجراي راه حل هاي بيان شده، بتوانيم اين مشکلات را در پايتخت معنوي ايران کاهش دهيم.