روزنامه نگار

مشهد دومين شهر ايران بود که سال ۱۳۳۵، به شبکه راه آهن سراسري ايران پيوست و اکنون بيش از ۵۰سال از احداث ايستگاه راه آهن مشهد مي گذرد. اين ايستگاه که به مرور زمان توسعه محدودي يافته است، اکنون پاسخگوي ۱۳ ميليون مسافر ورودي و خروجي از طريق ناوگان ريلي به مشهد نيست. طرح توسعه ايستگاه راه آهن مشهد با انتقال گمرک از مجاورت آن در سال ۸۴ و در اولين سفر استاني دولت به استان مصوب شد. اگرچه گمرک به مکان ديگري منتقل نشد ولي توسعه هايي هر چند متناسب با نياز در بخش هايي از راه آهن مشهد انجام شد. با اين حال کارشناسان و مسئولان راهکار برون رفت از مشکلات و تنگناهاي موجود را، احداث ايستگاه شماره ۲ راه آهن مشهد مي دانند. البته در اين زمينه کارهاي مطالعاتي انجام شده است. براي ساخت ايستگاه دوم راه‌آهن مشهد که ضرورتي اجتناب‌ناپذير است اعتبارات کلان و عزم جدي در دولت و وزارت راه و شهرسازي و راه‌آهن جمهوري اسلامي ايران مورد نياز است.

ايستگاه راه آهن مشهد با قدمتي بيش از ۵۰ سال، پاسخگوي نياز فعلي مسافران و زائران و ناوگان حمل و نقل ريلي نيست. ايستگاه راه آهن مشهد که از نخستين ايستگاه هاي راه آهن احداث شده کشور به شمار مي رود نسبت به ايستگاه هاي راه آهن شيراز، تبريز و... بزرگ تر و داراي امکانات بيشتري است. اجراي طرح هاي توسعه اي آن در سال هاي اخير نيز تا حدودي از مشکلات مراجعه کنندگان به آن کاسته است. اين ايستگاه هم اکنون سالانه پاسخگوي ۱۳ ميليون مسافر است که تا پايان برنامه توسعه پنجم کشور، بايد ظرفيت جا به جايي و خدمات دهي به ۲۴ ميليون نفر را داشته باشد. البته براي خدمات دهي به اين حجم مسافر، ساخت ايستگاه دوم راه آهن در مشهد ضرورتي اجتناب ناپذير است. کلنگ ساختمان راه آهن سراسري ايران ۲۳ مهر سال ۱۳۰۶ در تهران به زمين خورد. احداث راه آهن تهران- مشهد نيز در سال ۱۳۱۷ آغاز شد و پس از مدتي توقف به دليل مشکلات جنگ جهاني دوم، ۱۷دي ماه سال ۱۳۳۵ پايان يافت.

يادم مي آيد چهار، پنج سال پيش مديرعامل وقت شرکت قطارهاي مسافري رجاي خراسان در مصاحبه اي مي گفت: «زماني در پي آن بوديم که يک رام قطار به تعداد رام قطارهاي ايستگاه مشهد بيفزاييم. اما هم اينک تقاضاي ما اين است که رام قطاري اضافه نشود چون در مشهد ايستگاه، قطارخانه، واگن خانه و بخش تعميرات به اندازه کافي وجود ندارد». آن زمان «غلامرضا زارعي» گفته بود: در گذشته قطارهايي که از يزد و کرمان مي آمدند ابتدا به تهران مي رفتند و سپس وارد مشهد مي شدند. اما هم اکنون به طور مستقيم از طريق مشهد- بافق تردد مي کنند. لذا بايد مکان مورد نياز آن ها در ايستگاه راه آهن مشهد به آن ها واگذار شود. سالن فعلي ايستگاه راه آهن مشهد ۵۰ سال پيش که روزي ۳ تا ۴ قطار تردد داشت ساخته شده است اما الان در پيک سال روزانه تا 60 رام قطار در اين ايستگاه تردد دارند. يک کارمند شاغل در ايستگاه راه آهن مشهد به خراسان مي گويد:  ايستگاه راه آهن مشهد با توجه به نوع معماري و سازه اي که دارد، ساختماني منحصر به فرد و قديمي است که اکنون نيز به حد اشباع رسيده است به گونه اي که پاسخگوي طيف انبوه استفاده کنندگان نيست. به گفته وي موضوع توسعه ايستگاه راه آهن مشهد سال ۸۴ و در سفر اول دولت نهم به مشهد مطرح و مصوب شد که با انتقال گمرک مشهد، اين ايستگاه توسعه پيدا کند. وي مي افزايد: از سال ۸۴ کارهاي مطالعاتي براي ساخت سالن ايستگاه راه آهن مشهد، تفکيک ورودي و خروجي مسافران و احداث واگن خانه آغاز شد و اقدامات خوبي در اين زمينه انجام شده است ولي کافي نيست. کارشناسان راه آهن مدعي هستند که ظرفيت ترابري ايستگاه راه آهن مشهد به حد اشباع رسيده است. از اين رو با توجه به توسعه خط آهن در سراسر کشور و تقاضا براي سفر ريلي به مشهد، ايستگاه راه آهن مشهد که در حال خدمات رساني به تمام نقاط کشور است بايد در حداقل زمان ممکن توسعه يابد. تحقق خدمات رساني مطلوب به زائران در ايستگاه راه آهن مشهد، نيازمند اختصاص اعتبار براي توسعه ايستگاه راه آهن مشهد و نيز افزايش سکوها و خطوط ورود و خروج قطار است. «محمد هادي ضيايي مهر» مديرکل راه آهن خراسان رضوي آبان ماه سال ۸۸ به خراسان گفته بود در سال ۸۶ حدود ۷ ميليون و ۳۰۰ هزار زائر از طريق ناوگان ريلي به مشهد آمد و شد داشته اند که اين رقم در سال ۸۷ به ۱۰ ميليون زائر رسيده است و افزايش ۳۵ درصدي را شاهد بوده ايم. وي با اعلام اين که هم اکنون توان پاسخ گويي به ۲۰ تا ۲۵ درصد زائران براي سفر با قطار را به مشهد مقدس داريم، اظهار داشته بود راه آهن مشهد در ۳ مرحله توسعه مي يابد. «صلاحي» استاندار خراسان رضوي نيز با اشاره به اين که بيش از ۵۰ درصد ظرفيت ناوگان حمل و نقل ريلي کشور به خراسان رضوي تعلق دارد مي گويد: توسعه و افزايش بهره وري، از جمله اولويت هاي مهم در راه آهن خراسان است. او در آيين بهره برداري از مرحله دوم طرح توسعه سالن راه آهن مشهد گفته بود: با تلاش هاي صورت گرفته و تصويب بودجه قابل توجه در کارگروه ملي زيارت، عمليات احداث ايستگاه شماره ۲ راه آهن مشهد به زودي آغاز مي شود.

اما کارشناسان با توجه به قرار گرفتن ايستگاه کنوني راه آهن در قلب شهر مشهد و محدوديت هاي موجود، بر ضرورت احداث ايستگاه جديد براي راه آهن مشهد تأکيد دارند. به اعتقاد آن ها اگر قرار است در افق ۱۴۰۴ راه آهن مشهد پاسخگوي آمد و شد ۴۰ ميليون مسافر و زائر در طول سال باشد، احداث پايانه دوم ريلي براي مشهد ضرورت دارد. اين در حالي است که به سبب حجم بالاي تردد قطارها از ايستگاه فعلي مشهد، جداي از آلودگي هاي صوتي و هوايي، خدمات رساني و اعزام قطارها نيز با چالش هايي روبه رو است. با اين حال مديرکل راه آهن خراسان رضوي يکي از طرح هاي بلند مدت پيش بيني شده براي توسعه راه آهن مشهد را احداث پايانه دوم ريلي مي داند. وي مي گويد:  ايستگاه کنوني راه آهن مشهد در نهايت تا پايان برنامه پنجم توسعه قابل استفاده است به همين سبب پايانه دوم ريلي در مشهد بايد احداث شود. «محمد هادي ضيايي مهر» با اعلام اين که احداث پايانه شماره ۲ راه آهن مشهد به زودي آغاز مي شود، مي گويد: اين پايانه جانمايي شده و مراحل مطالعات تکميلي آن در حال انجام است. وي با اعلام اين که در افق ۱۴۰۴ ظرفيت جابه جايي مسافر در مشهد بايد به ۵۰ ميليون نفر برسد تأکيد مي کند: با توجه به اين موضوع احداث ايستگاهي خارج از شهر بايد پيش بيني شود.

«بلالي» از کارشناسان حمل و نقل ريلي مسافر در استان نيز به خراسان مي گويد: با توجه به افزايش جمعيت، حجم بالاي مسافران خطوط ريلي منتهي به مشهد و انتظارات مردم براي خدمات رساني به آنان بايد برنامه ريزي شود. احداث ايستگاه دوم راه آهن، يکي از اقدامات اساسي راه آهن در کلان شهر مشهد خواهد بود. وي مي افزايد: با توجه به توسعه شبکه ريلي در کشور، حجم بالاي تقاضاي سفر با قطار به دليل ايمني آن و سفر سالانه ۲۵ ميليون زائر به مشهد، توسعه ايستگاه فعلي راه آهن يک ضرورت است. در همين خصوص سالن انتظار توسعه پيدا کرده و براي احداث جايگاه دوم نيز مطالعاتي انجام شده است.

طرح توسعه ايستگاه راه آهن مشهد براي بهبود سازمان دهي بهتر جابه جايي مسافر و حمل بار، در اداره کل راه آهن خراسان رضوي اجرا مي شود. مديرکل روابط عمومي جمهوري اسلامي ايران با بيان اين مطلب و با اشاره به ضرورت توسعه شبکه حمل و نقل ريلي براي افزايش حمل بار و جابه جايي مسافر در خصوص توسعه ايستگاه هاي تشکيلاتي و مراکز ايستگاه ها گفت: توسعه ايستگاه راه آهن مشهد امري اجتناب ناپذير است و ظرفيت هاي موجود اين ايستگاه جوابگوي آينده نخواهد بود لذا طرح توسعه ايستگاه راه آهن مشهد در جلسه هيئت مديره مورخ 87.6.19 به تصويب رسيد که انشاء ا... تا پايان امسال قسمتي از اين طرح به بهره برداري خواهد رسيد. وي افزود: اين طرح براي بهبود ترافيک ريلي (سامان دهي سکوهاي جابه جايي بار و مسافر، بهينه سازي آرايش خطوط ايستگاه و روسازي قطار سريع السير) نقش مهمي در افزايش جابه جايي قطارها خواهد داشت. وي خاطر نشان کرد: طرح توسعه ايستگاه راه آهن مشهد در سه مرحله کوتاه مدت، ميان مدت و بلند مدت پيش بيني شده است که مرحله کوتاه مدت آن تا دهه فجر به بهره برداري خواهد رسيد و هزينه اي بالغ بر يک هزار و ۵۰۰ ميليارد ريال براي انجام اين طرح در نظر گرفته شده است. شايان ذکر است سامان دهي ساختمان اصلي ايستگاه و وسعت فضاي داخل و خارج از ايستگاه، نظام حرکتي ايستگاه، تأسيسات زيربنايي، فضاهاي خدماتي- رفاهي مسافران و کارکنان، فضاهاي عمومي ايستگاه، طراحي سيستم مناسب روشنايي سايت و خطوط ريلي، طراحي سيستم اتصال به زمين و صاعقه گير، طراحي سيستم کشف و اعلام حريق ساختمان ها و کل سايت و طراحي تکميلي سيستم دوربين هاي مدار بسته، از جمله موارد طرح توسعه ايستگاه راه آهن مشهد است.

در پي تأکيد رئيس جمهور و مصوبات سفرهاي استاني دولت مرحله دوم طرح توسعه سالن راه آهن مشهد اوايل امسال به بهره برداري رسيد. براي اجراي اين طرح در يک هزار و ۳۵۰ مترمربع زيربنا، بالغ بر يک ميليارد تومان هزينه شد. مديرکل راه آهن خراسان رضوي با اعلام اين که طرح توسعه ايستگاه مشهد در سال ۸۷ به تصويب رسيده و در دست اجراست، مي افزايد: در مرحله نخست توسعه اين ايستگاه ۱۶ طرح با حدود ۲۰۰ ميليارد ريال اعتبار طراحي شد که در سال هاي ۸۷ و ۸۸ اجرا شد و بخشي از آن نيز افتتاح شده است، ولي با اين حال در اين ايستگاه هم چنان با ترافيک ريلي مواجه هستيم. به گفته وي در اين ايستگاه ۴ سکوي مسافرگيري و ۷ خط قبول- اعزام وجود دارد که در برنامه ميان مدت، بايد به ۷ سکو و ۱۳ خط قبول- اعزام افزايش يابد. پي‌گيري چند روزه خراسان براي دريافت تازه‌ترين خبرها درباره احداث ايستگاه شماره 2 از طريق روابط عمومي و مديرکل راه‌آهن خراسان رضوي به جايي نرسيد.