روزنامه نگار

هم اکنون از مجموع ۵۴ فرودگاه کشور، ۵۱ فرودگاه زيان ده محسوب مي شود و در برخي از اين فرودگاه ها حتي در طول سال يک پرواز مسافري نيز نشست و برخاست نمي کند. اگرچه اکنون فرودگاه يک زيرساخت مهم اقتصادي به حساب مي آيد ولي در کشور ما به دلايلي از جمله بالا بودن هزينه هاي سفر، کمبود ناوگان هوايي، استقبال کم مردم، محدوديت هاي بخش خصوصي و شرکت هاي هواپيمايي اين زيرساخت ها آن طور که بايد مورد استفاده نيست.

در حالي که در اغلب کشورهاي دنيا فرودگاه ها از زيرساخت هايي با حجم بالاي ارزش افزوده و توجيه بالاي اقتصادي برخوردار است.

پس از پيروزي انقلاب و ضرورت توسعه زيربنايي در کشور يکي از راه هاي توسعه در بخش حمل و نقل احداث فرودگاه در نقاط خاصي از کشور بود و رقابت بر سر آوردن امکانات در شهرستان هاي مختلف جدي شده بود تا به حال بيش از ۴۰ فرودگاه در شهرستان هاي مختلف راه اندازي شده است.

«فرهاد محمديان» کارشناس صنعت هوانوردي به ما مي گويد: در دهه دوم انقلاب خيلي از شهرهاي کشور متقاضي ساخت فرودگاه شده بودند و هر نماينده مجلس و مديري که توانايي داشت به نوعي توانست براي حوزه انتخابيه خود مجوز تأسيس فرودگاه بگيرد و آن زمان چون بحث مطالعه و ارزيابي براي توجيه اقتصادي پروژه مطرح نبود شاهد ساخت فرودگاه هايي هستيم که اصلا از آن ها بهره برداري نمي شود.

به گفته وي ماراتن ساخت فرودگاه در کشور به جايي رسيد که الان به اسم ما ۵۴ فرودگاه در کشور داريم ولي عملا ۵۰ درصد اين فرودگاه ها داير است و تنها ۷ درصد آن ها توجيه اقتصادي دارد.

«محمد تقي بختياري» عضو کميته هوايي کميسيون عمران مجلس شوراي اسلامي در اين باره به ما مي گويد: يکي از آسيب هاي جدي که دچار آن هستيم فدا کردن اولويت ها به دنبال چانه زني ها و اقدامات غيرکارشناسي است و از اين رو بسياري از پروژه هاي زيربنايي ما به دليل کمبود اعتبار يا نداشتن توجيه اقتصادي زمين گير مانده است.

وي مي گويد: به دليل شرايط خاص و در کنار آن با اعمال نفوذ و چانه زني ها، پروژه ها و طرح هايي نظير فرودگاه ها در نقاطي از کشور ساخته شده که فاقد توجيه فني و اقتصادي است.

وي رقابت در جذب امکانات و زيرساخت ها را در شهرستان ها و استان ها مفيد مي داند و در عين حال مي گويد: مسابقه و رقابت ها بايد معقول و به دور از چشم و هم چشمي باشد.

يکي از فرودگاه هاي زيان ده کشور، فرودگاه سردار جنگل رشت مرکز استان گيلان است که «فتاح رضواني» مدير اين فرودگاه بين المللي علت زيان ده بودن اين فرودگاه را استقبال کم مردم و ضعف فعاليت بخش خصوصي در امر حمل و نقل هوايي مي داند. وي با اشاره به نبود شرکت هاي فعال و متنوع هواپيمايي در استان گيلان مي افزايد: فرودگاه يکي از زيرساخت هاي مهم توسعه است لذا با توجه به موقعيت استان گيلان و جاذبه هاي گردشگري آن بايد راهکاري براي فعال کردن فرودگاه رشت و تبديل آن از حالت ضرر دهي به سود دهي اتخاذ کرد.

در حالي که «کمال دهقان منشاوي» رئيس فرودگاه طبس در استان يزد هم مدعي است اين فرودگاه از جمله فرودگاه هايي است که به رغم هزينه هاي بالا، درآمد چنداني ندارد و طي سال هاي متمادي همواره زيان ده بوده است باز هم شاهد هزينه هاي گزاف در به سازي سيستم ها و روشنايي آن هستيم.

«عزيز بهزادي» فرماندار شهرستان طبس نيز به خراسان مي گويد: فرودگاه طبس در سال ۷۴ عملياتي شد و در زمره فرودگاه هاي منحصر به فرد کشور است ولي به دليل کمبود متقاضي سفر و تمايل نداشتن شرکت هاي هواپيمايي آن طور که بايد فعال نيست.

او در عين حال مي گويد: فرودگاه طبس جزو ۱۰ فرودگاه فعال کشور است و از نظر تجهيزات و امکانات همواره مورد تأييد کارشناسان امر است و تا حدود ۲ ماه قبل هم پروازهاي شرکت هواپيمايي تابان (هفته اي ۲ پرواز از تهران به طبس و بالعکس) برقرار بود ولي بحث ممنوع شدن فعاليت هواپيماهاي توپولف سبب شد ادامه فعاليت اين شرکت هواپيمايي در طبس متوقف شود.

وي مي افزايد: با شرکت هواپيمايي «هسا» هواپيماهاي کوچک ۳۸ نفره ايران ۱۴۰ را در اختيار دارد مذاکره شده و پروازهاي اصفهان- تهران- طبس و برعکس هفته اي ۲ بار از طبس انجام مي شود و پرواز تهران- طبس- مشهد هم در حال محقق شدن است.

خبرها از انجام آخرين پرواز از فرودگاه شاهرود تنها با يک مسافر به مقصد تهران در مرداد ماه پارسال حکايت دارد. مدير فرودگاه شاهرود به ايسنا گفته بود استقبال نکردن از پروازهاي اين فرودگاه موجب معطل ماندن امکانات فرودگاهي در اين منطقه شده است. به گفته «سليمان طالب حقيقي» آخرين پرواز اين فرودگاه تنها با يک مسافر به تهران انجام شد و اين موضوع موجب هدر رفتن امکانات فرودگاهي در شاهرود شده است.

فرودگاه هاي ديگري نيز در اقصي نقاط کشور وجود دارد که عملا تعطيل هستند ولي حفظ و نگهداري آن ها سالانه ميلياردها ريال هزينه روي دست دولت مي گذارد.

«علي قاسم زاده» مديرعامل فرودگاه اصفهان به خبرگزاري موج مي گويد: متأسفانه در حال حاضر فرودگاه شهيد بهشتي اصفهان با وجود قابليت هاي موجود استان، در بخش مسافر و حمل کالا جزو فرودگاه هاي زيان ده کشور به حساب مي آيد. در حالي که ظرفيت اسمي سالانه اين فرودگاه ۳ ميليون و ۶۰۰ هزار نفر است ولي در حال حاضر به حدود يک ميليون و ۵۰۰ هزار نفر ارائه خدمات مي کند.

«محسن اسماعيلي» مديرعامل شرکت فرودگاه هاي کشور با تاييد درآمدزا نبودن ۵۱فرودگاه در کشور به ما مي گويد: تنها ۳فرودگاه امام خميني (ره)، مهرآباد و مشهد هزينه  هاي جاري خود را پوشش مي دهند و تلاش مي کنيم تا پايان سال فرودگاه هاي شيراز و اصفهان هم به اين شرايط برسند.

او با اشاره به اين که فرودگاه هاي کشور درسال گذشته حدود ۴۲ميليون نفر اعزام و پذيرش مسافر داشته اند، مي افزايد: طي اين مدت ۴۰۰هزار سرويس پروازي داشته ايم. وي با اعلام اين که سال قبل در فرودگاه هاي کشور بالغ بر ۳۱۰ميليارد تومان درآمد هزينه اي توسط شرکت فرودگاه هاي کشور براي امور جاري فرودگاه ها و طرح هاي توسعه هزينه شده است، مي گويد: سرمايه گذاري هاي انجام شده طي ۴سال گذشته در فرودگاه هاي کشور ۲۶۰ميليارد تومان بوده است.

کارشناسان صنعت هواپيمايي هزينه هايي را که در فرودگاه هاي زيان ده کشور صرف مي شود ۴ تا ۱۰برابر درآمد آن ها اعلام مي کنند.

سوالي که مطرح است اين که آيا با وجود غيراقتصادي بودن فرودگاه ها و يا تعطيلي آن ها باز هم بايد براي آن ها هزينه کرد؟ مهندس «محسن اسماعيلي» مديرعامل شرکت فرودگاه هاي کشور در اين باره به ما مي گويد: غيراقتصادي بودن فرودگاه ها دليلي براي تعطيلي آن ها نيست.

وجود فرودگاه در يک شهر يا شهرستان به ضرورت ايجاد شده و مهم وجود زيرساخت ها در يک شهر است و نبايد تعطيل شود. او فرودگاه را يک زيرساخت و عامل توسعه براي شهرستان و استان ها مي داند و مي گويد: نگاه ما اين نيست که چون اين ها ضرر مي دهد بايد تعطيل شود و اگر غيرفعال است ما در نگهداري آن هزينه نکنيم، نه! ما به نقش موثر فرودگاه ها در توسعه همه جانبه استان ها و اثرات اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و ارتقاي علمي و آموزشي آن ها واقف هستيم و اگر چه ضرر هم دارد ولي در جذب سرمايه گذاري، پذيرش گردشگر و رونق اقتصادي موثر است و با نگاه کلان به اين نتيجه مي رسيم که اگر زيان ده هم باشند ولي بايد حفظ شوند.

او به اثر القايي وجود فرودگاه در شهرستان ها و استان ها اشاره مي کند و مي گويد: سرمايه گذاري در زيرساخت هاي يک منطقه و استان به نفع همه بخش هاست و لذا آرام آرام به سمتي حرکت مي کنيم که فرودگاه هاي موجود را از زيان آور بودن خارج کنيم.

اما براي اقتصادي کردن فرودگاه ها چه بايد کرد؟ آيا راهکاري براي اين مهم وجود دارد؟

اگر چه «محمد تقي بختياري» عضو کميته هوايي کميسيون عمران مجلس شوراي اسلامي معتقد است صنعت هوايي به صورت کلي دچار چالش جدي است ولي تاکيد دارد که بخشي از اين مشکل امروز فرودگاه ها به تحريم و بخشي هم به نوع نگاه مديريتي و برنامه ريزي در کشور برمي گردد.

او مي گويد: براي جلوگيري از اتلاف هزينه هاي بيت المال بايد توجيه داير بودن يک فرودگاه و برقراري خط پروازي در آن بررسي شود و در صورتي که لااقل هفته اي يک بار پرواز انجام مي شود امکانات ايمني و تجهيزات ناوبري حفظ و براي نگهداري آن فرودگاه هزينه شود و اگر در جايي به اين تشخيص برسيم که نبايد هزينه کنيم جلوي هزينه اعتبارات را بگيريم. مديريت کشورهاي مختلف به اين ترتيب است و بايد به سمتي برويم که اين امکانات لااقل جواب گوي هزينه هاي نگهداري خودش باشد.

با اين حال مهندس «محسن اسماعيلي» مديرعامل شرکت  مادر تخصصي فرودگاه هاي کشور مي گويد: ساخت و نگهداري فرودگاه اگر چه هزينه دارد ولي يک زيرساخت توسعه اي است و يکي از برنامه هاي دولت براي تقويت اين بخش و فعال کردن فرودگاه ها فراهم کردن بستر سرمايه گذاري داخلي و خارجي است و در برنامه پنجم توسعه با ارائه و تعريف فرصت هاي مناسب با سرمايه گذاري ۲هزار و ۷۰۰ ميليارد تومان مطالعات انجام شده و از ۲۱ خردادماه در نمايشگاه صنعت هواپيمايي کشور با شرکت ۲۷ فرودگاه و بيش از ۳۰ شرکت داخلي و خارجي اين فرصت ها معرفي مي شود و اميدواريم با استقبال بخش خصوصي و شرکت هاي داخلي و خارجي مواجه شود.

با وجود آن که مسئولان به غيراقتصادي بودن ۵۱ فرودگاه کشور اعتراف دارند ولي همچنان تقاضاها براي ساخت فرودگاه جديد و صدور مجوزها در اين بخش ادامه دارد.

«علي گل محمدي» معاون عمليات فرودگاهي شرکت فرودگاه هاي کشور چندي قبل اعلام کرد ساخت ۵ فرودگاه جديد در پي درخواست و پي گيري استانداران و نمايندگان مجلس شوراي اسلامي مجوز ساخت و اعتبار دريافت کرده است.

کميسيون ماده ۳۲ که مسئول بررسي ابعاد فني و اقتصادي و توجيه انجام پروژه هاي عمراني است در عين حال با ساخت فرودگاه هاي بروجرد، سقز، آباده، ماکو و شهيد مدرس در حوزه شهرستان هاي تربت حيدريه-مه ولات و کاشمر- موافقت کرده و مجوز ساخت آن ها صادر شده است. آخرين خبرها نيز از موافقت با ساخت فرودگاه در قم با وجود نزديکي آن به فرودگاه هاي امام، زنجان و کاشان حکايت دارد.

«رباني» از کارشناسان فرودگاه هاي کشور نيز نگران عواقب صدور مجوز براي ساخت فرودگاه در شهرهاي مختلف است و مي گويد: بسياري از فرودگاه هاي کشور سال تا سال رنگ هواپيما به خود نمي بيند ولي آقايان مجوز ساخت فرودگاه جديد صادر مي کنند!

او مي افزايد: ساخت يک فرودگاه کوچک با حداقل امکانات حداقل به ۴۰ ميليارد تومان اعتبار بيت المال کشور نياز دارد و بعد از ساخت هم که تحويل شرکت فرودگاه هاي کشور مي شود هر ماه 1.5 ميليارد تومان بايد صرف نگهداري و هزينه جاري و تعميرات آن شود.

به گفته وي شرکت هاي هواپيمايي به دليل پايين بودن تقاضا تمايلي براي انجام پرواز به فرودگاه هاي غيراقتصادي ندارند و هم اکنون بسياري از فرودگاه ها حتي استاني از جمله همدان، خرم آباد، اراک، زنجان، فسا، جهرم، ايران شهر، سراوان، طبس، شاهرود و سهند با وجود عملياتي بودن فرودگاه پروازهايشان صفر يا بسيار اندک است.

«اسماعيلي» مديرعامل شرکت فرودگاه هاي کشور مجوزهاي ساخت فرودگاه هاي جديد را مربوط به سال هاي قبل مي داند و مي گويد: ۵فرودگاه جديد در حال احداث هستند و عمليات اجرايي فرودگاه شهيد مدرس خراسان رضوي هم طي يک ماه آينده آغاز خواهد شد.

وي با بيان اين که هزينه ساخت فرودگاه به ظرفيت آن بستگي دارد مي گويد: عدد و رقم هزينه ارزي و ريالي احداث فرودگاه جديد در کشور ما بالاي ۵۰ ميليارد تومان است.

وي در پاسخ به اين سوال که «چرا با وجود ده ها فرودگاه زيان ده همچنان فرودگاه احداث مي شود؟» مي گويد: ديد و نگاه ما کلان است، درست است که امروز فلان فرودگاه سود ده نيست ولي چون فرودگاه يکي از زيرساخت هاي توسعه است دولت هم با بررسي و کار کارشناسي در کميسيون ماده ۳۲ مجوز لازم را صادر مي کند البته در اين موضوع مصوبات دولت، تاکيد مقام رياست جمهوري، مقام عالي وزارت و پي گيري نمايندگان هم موثر است.

اما «بختياري» عضو کميته هوايي مجلس مي گويد: اگر به الزامات فني و توجيه اقتصادي پروژه ها و طرح هاي زيربنايي پاي بنديم بايد طرح آمايش سرزمين را به عنوان يک نقشه راه بپذيريم و براساس آن با در نظر گرفتن منافع و مصالح کشور در هر منطقه و استاني کارهاي زيربنايي انجام دهيم و در هر جا براساس توانمندي هاي خاصي که دارد کار کنيم.

به نظر مي رسد براي سود ده کردن فرودگاه هاي کوچک و غيراقتصادي که ثمره تبليغات انتخاباتي نمايندگان ادوار گذشته مجلس نيز هست بايد چاره انديشي کرد و براي توانمندسازي سطوح پروازي و تامين ايمني آن ها اقدام کرد.